قرآن کریم به هنگام طرح داستان آدم(ع) می‌فرماید: «فَتَلَقَّى آدَمُ مِنْ رَبِّهِ کَلِماتٍ فَتابَ عَلَیهِ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحیمُ»؛
” سپس آدم از پروردگارش کلماتى دریافت داشت [و با آنها توبه کرد.] و خداوند توبه او را پذیرفت چرا که خداوند توبه‌پذیر و مهربان است.”
? سوره بقره/37
در دسته‌ای از روایات شیعه در تبیین و تفسیر این «کلمات» آمده است که مراد
از آنها انوار رسول اکرم(ص) و دیگر معصومان(ع) است، بدین معنا که انوار آن بزرگواران، همان مقاماتی است که
حضرت آدم(ع) آن‌را تلقّی و دریافت کرد
و در پی آن، زمینه نجات او فراهم گردید.
به دیگر سخن؛ مقصود از کلمات تعلیم اسماء بهترین مخلوق‌های خدا؛ یعنى محمد و على و فاطمه و حسن و حسین(ع) بوده است، و آدم با توسل به این کلمات از درگاه خداوند تقاضاى بخشش نمود و خدا او را بخشید.
کوفى، فرات بن ابراهیم، تفسیر فرات الکوفی، ص 57،
کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، کافی، ج 8، ص 305،
⭕️ برخی از منابع اهل‌سنت نیز به همین موضوع اشاره کرده‌اند:
. امیرالمؤمنین علی(ع) می‌فرماید:
از رسول خدا(ص) معنای آیه شریفه «فَتَلَقَّى آدَمُ مِنْ رَبِّهِ کَلِماتٍ فَتابَ عَلَیهِ»
را سؤال کردم؛ رسول خدا(ص) فرمود:
«هنگامی که خدای تعالی، آدم را در هند و حوا را در جده فرود آورد [بر حضرت آدم مدت‌ها گذشت که اشک غم بر چهره می‌ریخت]
تا این‌که خدای تعالی جبرئیل را بر او نازل کرد و فرمود: “یا آدم، آیا من تو را به دست [قدرت] خود نیافریدم؟ آیا از روح خود بر تو ندمیدم؟ و ملائکه را به سجده کردن بر تو فرمان ندادم؟ و آیا حوا کنیز خودم را به تو تزویج نکردم؟”
حضرت آدم گفت: بله، خطاب آمد:
“پس این گریه مداوم تو از چیست؟"
گفت: خدایا! چرا گریه نکنم، که از جوار رحمت تو رانده شده‌ام.
خدای تعالی فرمود: “اینک این کلمات را فراگیر که به وسیله آن، خدا توبه‌ات را قبول میکند و گناهت را می‌آمرزد:
“اللهم إنّى أسألک بحق محمد و آل محمد سبحانک لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ عَمِلْتُ سُوءاً و ظَلَمْتُ نَفْسِی فَاغْفِرْ لِی إنّک أنتَ الغفور الرحیم اللهم انى أسألک بِحَقّ محمد و آل محمد سُبحانک لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ عَمِلْتُ سُوءاً وَ ظَلَمْتُ نَفْسِی فَتُب عَلَىّ إِنَّکَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِیم؛
?خدایا! از تو می‌خواهم به حق محمد و آل محمد؛ پاک و منزّهی تو؛ نیست خدایی جز تو؛ بد کردم و به خود ستم روا داشتم؛ پس مرا بیامرز؛ چون تو بسیار بخشنده و مهربان هستی. خدایا! از تو می‌خواهم به حق محمد و آل محمد؛
پاک و منزّهی تو؛ نیست خدایی جز تو؛
بد کردم و به خود ستم روا داشتم؛ پس
توبه مرا بپذیر؛ زیرا تو بسیار توبه‌پذیر و مهربان هستی".
[رسول خدا(ص) در پایان سخن فرمود]: این است آن کلماتی که خدای تعالی به حضرت آدم آموخته است».
الفردوس بمأثور الخطاب، محقق، زغلول، سعید بن بسیونی، ج 3، ص 151،
کنز العمال فی سنن الأقوال و الأفعال،
محقق، بکری حیانی، صفوة السقا، ج 2، ص 359،
سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، قم، کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، 1404ق، ج 1، ص 60.
. ابن عباس روایت میکند:
از رسول خدا(ص) سؤال کردم: آن [کلماتی] که حضرت آدم از پروردگار خود فراگرفت و به وسیله آن توبه او مورد قبول واقع شد، چیست؟ حضرت فرمود:
«آدم با این کلمات از خدا درخواست کرد که توبه او را بپذیرد: “بحقّ محمد و على و فاطمة و الحسن و الحسین الا تبت علیّ؛ به حقّ محمد، علی، فاطمه، حسن و حسین، توبه مرا قبول فرما".
پس خدای تبارک و تعالی توبه او را پذیرفت».
. ابن مغازلی، علی بن محمد، مناقب الامام علی بن أبی طالب(ع)، ص 105،
الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج 1
، ص 60 – 61برگرفته از کانال به سوی او